Naruszenie prawa konkurencji – jak dochodzić odszkodowania?

Spis treści

Dochodzenie roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji

Począwszy od 27 czerwca 2017 r. obowiązuje nowa ustawa o roszczeniach o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji. Ustawa ta znacząco ułatwia dochodzenie roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji. Wprowadza szereg korzystnych rozwiązań dla dochodzącego takich roszczeń powoda.

Co to są praktyki naruszające konkurencje?

Ustawa z dn. 16 lutego 2007 roku o ochronie konkurencji i konsumentów dzieli praktyki naruszające konkurencję na antykonkurencyjne porozumienia oraz nadużywanie pozycji dominującej. Zakazane są porozumienia, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym, polegające w szczególności na:

1) ustalaniu, bezpośrednio lub pośrednio, cen i innych warunków zakupu lub sprzedaży towarów;

2) ograniczaniu lub kontrolowaniu produkcji lub zbytu oraz postępu technicznego lub inwestycji;

3) podziale rynków zbytu lub zakupu;

4) stosowaniu w podobnych umowach z osobami trzecimi uciążliwych lub niejednolitych warunków umów, stwarzających tym osobom zróżnicowane warunki konkurencji;

5) uzależnianiu zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę innego świadczenia, niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy;

6) ograniczaniu dostępu do rynku lub eliminowaniu z rynku przedsiębiorców nieobjętych porozumieniem;

7) uzgadnianiu przez przedsiębiorców przystępujących do przetargu lub przez tych przedsiębiorców i przedsiębiorcę będącego organizatorem przetargu warunków składanych ofert, w szczególności zakresu prac lub ceny.

Nadużywanie pozycji dominującej polega w szczególności na:

1) bezpośrednim lub pośrednim narzucaniu nieuczciwych cen, w tym cen nadmiernie wygórowanych albo rażąco niskich, odległych terminów płatności lub innych warunków zakupu albo sprzedaży towarów;

2) ograniczeniu produkcji, zbytu lub postępu technicznego ze szkodą dla kontrahentów lub konsumentów;

3) stosowaniu w podobnych umowach z osobami trzecimi uciążliwych lub niejednolitych warunków umów, stwarzających tym osobom zróżnicowane warunki konkurencji;

4) uzależnianiu zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę innego świadczenia, niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy;

5) przeciwdziałaniu ukształtowaniu się warunków niezbędnych do powstania bądź rozwoju konkurencji;

6) narzucaniu przez przedsiębiorcę uciążliwych warunków umów, przynoszących mu nieuzasadnione korzyści;

7) podziale rynku według kryteriów terytorialnych, asortymentowych lub podmiotowych.

Domniemywa się, że przedsiębiorca ma pozycję dominującą jeśli jego udział w rynku właściwym przekracza 40 %.

Zgodnie z ustawą o dochodzeniu roszczeń o naprawienie szkody za naruszenie prawa konkurencji ustalenia prawomocnej decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o uznaniu praktyki za ograniczającą konkurencję lub prawomocnego wyroku wydanego w wyniku wniesienia środka odwoławczego od takiej decyzji wiążą sąd w postępowaniu o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji co do stwierdzenia naruszenia prawa konkurencji. Jest to znaczne ułatwienie dowodowe, bowiem w przypadku w którym Prezes UOKiK uznał już daną praktykę za ograniczającą konkurencję to sąd nie będzie ponownie badał tej okoliczności.

Prawomocną decyzją Prezesa UOKiK jest każda decyzja uznająca praktykę za ograniczającą konkurencję, od której w przepisanym ustawowo terminie miesiąca od doręczenia adresatowi żadna ze stron nie wniosła odwołania do SOKiK (art. 81 ust. 1 u.o.k.k.). Prawomocny jest natomiast każdy wyrok, od którego nie może być wniesiony środek odwoławczy lub inny środek zaskarżenia (art. 363 § 1 k.p.c.).

Podstawowe zasady postępowania o odszkodowanie za naruszenie prawa konkurencji

Ustawa wprowadza dwa domniemania. Po pierwsze wprowadza odpowiedzialność na zasadzie winy, podmiot dopuszczający się naruszenia jest zwolniony z odpowiedzialności jeśli nie ponosi winy. Po drugie ustawa wprowadza domniemanie wyrządzenia szkody przez naruszenie prawa konkurencji. Są to domniemania prawne, których wprowadzenie wiąże się z trudnościami jakie wywołuje wykazanie zaistnienia szkody oraz związku przyczynowego pomiędzy zaistnieniem szkody, a postępowaniem naruszającego prawo przedsiębiorcy. Podmiot który dopuścił się naruszenia prawa konkurencji z reguły dysponuje narzędziami pozwalającymi mu ukryć zaistniałą szkodę.

Właściwość sądu w sprawach o odszkodowanie za naruszenie prawa konkurencji

Sądem właściwym do rozpatrywania roszczeń z omawianej ustawy są sądy okręgowe. Przy czym powództwo w sprawach o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji można wytoczyć także przed sąd, przed którym toczy się już postępowanie o naprawienie szkody wyrządzonej przez to samo naruszenie prawa konkurencji.

Jak udowodnić naruszenie prawa konkurencji?

Ustawa wprowadza regulacje szczególne dotyczące postępowania dowodowego, w postaci instytucji nakazania wyjawienia środka dowodowego. Sąd, na pisemny wniosek powoda, który uprawdopodobnił swoje roszczenie i zobowiązał się, że uzyskany w ten sposób dowód będzie wykorzystany jedynie na potrzeby toczącego się postępowania, może nakazać pozwanemu, osobie trzeciej lub organowi ochrony konkurencji wyjawić środek dowodowy służący stwierdzeniu faktu istotnego dla rozstrzygnięcia, znajdujący się w ich posiadaniu. Wniosek o wyjawienie środka dowodowego może złożyć również pozwany, który zobowiązał się, że uzyskany w ten sposób dowód będzie wykorzystany jedynie na potrzeby toczącego się postępowania. Jeżeli wniosek dotyczy środka dowodowego znajdującego się w aktach sprawy prowadzonej przez organ ochrony konkurencji, sąd może nakazać organowi ochrony konkurencji wyjawienie takiego środka. Jednak, tylko  wówczas, jeżeli jego uzyskanie od strony przeciwnej lub osoby trzeciej jest niemożliwe lub nadmiernie utrudnione. Wniosek o wyjawienie środka dowodowego jest sporządzany zgodnie z wymaganiami przewidzianymi dla pisma procesowego.

We wniosku wskazuje się ponadto fakt podlegający stwierdzeniu oraz środek dowodowy wraz z jego możliwie dokładnym opisem. W przypadku wniosku obejmującego kilka środków dowodowych jednego rodzaju wskazuje się w szczególności ich rodzaj, przedmiot, czas i miejsce powstania, a także inne istotne cechy umożliwiające identyfikację tych środków.

Sąd oddala wniosek o wyjawienie środka dowodowego, jeżeli:

1) wniosek nie spełnia wymagań formalnych lub

2) środek dowodowy nie podlega wyjawieniu lub

3) wyjawienie środka dowodowego byłoby nieproporcjonalne.

Należy pamiętać, że prawomocne postanowienie nakazujące wyjawienie środka dowodowego stanowi tytuł egzekucyjny przeciwko obowiązanemu do wyjawienia środka dowodowego. W zakresie realizacji postanowienia można zatem skorzystać z przepisów o postępowaniu egzekucyjnym.

Co zrobić gdy przedsiębiorca niszczy dowody?

Jeżeli strona uchyla się od wykonania prawomocnego postanowienia nakazującego wyjawienie środka dowodowego lub dopuszcza się zniszczenia takiego środka w celu udaremnienia jego wyjawienia, sąd może:

1) uznać za ustalone fakty, które mają zostać stwierdzone przy pomocy tego środka. Chyba że strona, która uchyla się od wykonania prawomocnego postanowienia nakazującego wyjawienie środka dowodowego lub dopuszcza się zniszczenia takiego środka, wykaże co innego;

2) obciążyć tę stronę obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania. W całości lub części, niezależnie od wyniku sprawy.