Spis treści
- Co to są alimenty?
- Jakie są przesłanki orzekania alimentów?
- W jaki sposób dostać alimenty na dziecko?
- Jak dostać alimenty od małżonka?
- W jaki sposób dostać alimenty od byłego małżonka?
- Jak wyegzekwować wyrok alimentacyjny?
Co to są alimenty? – definicja
Poprzez alimenty rozumieć należy obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby środków wychowania uprawnionemu. Jest to stosunek rodzinnoprawny oparty na modelu obligacyjnym. Oznacza to, że uprawniony do alimentów jest wierzycielem, zaś zobowiązany dłużnikiem. W praktyce, poprzez alimenty rozumie się najczęściej obowiązek dostarczania środków pieniężnych osobie, która sama się utrzymać nie może. Uprawnienia do alimentów nie można przenieść na inną osobę, ani się ich zrzec.
Jakie są przesłanki orzekania alimentów?
Art. 128 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wskazał jako osoby obciążone obowiązkiem alimentacyjnym krewnych i rodzeństwo. Świadczenie alimentacyjne może polegać na dostarczeniu środków utrzymania lub wychowania. Tym samym obowiązek ten może być wypełniany przez osobiste starania o utrzymanie lub wychowanie dziecka, co ma zasadnicze znaczenie przy określaniu wysokości alimentów na wspólne dziecko (drugi rodzic z reguły czyni zadość swojemu obowiązkowi osobiście wychowując dziecko).
Podstawową przesłanką zasądzenia przez sąd alimentów jest pozostawanie przez osobę uprawniona w niedostatku. Jest to pojęcie niedookreślone, rozpatrywane w warunkach danych okoliczności. Przez niedostatek co do zasady należy rozumieć brak możliwości samodzielnego zaspokojenia swoich potrzeb życiowych. Zgodnie z orzecznictwem występuje on nie tylko wtedy, gdy uprawniony do alimentacji (wierzyciel alimentacyjny) nie ma żadnych środków utrzymania. Także wówczas, gdy osoba uprawniona nie może w pełni zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb. Od tej zasady jest jednak istotny wyjątek, mianowicie alimenty na rzecz dziecka, które obciążają rodziców zawsze jeśli dziecko nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Dziecko lub działający w jego imieniu rodzic nie jest więc związany przesłanką niedostatku. Jednocześnie obowiązek alimentacyjny wobec dziecka nie jest uzależniony od tego czy dziecko urodziło się w związku małżeńskim lub poza nim.
W jaki sposób dostać alimenty na dziecko?
Alimenty na dziecko są oczywiście najczęściej spotykaną formą alimentów. Podstawę prawną żądania stanowi art. 133 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. W praktyce zasądzanie alimentów na dziecko ma miejsce w przypadku rozwodu stron mających małoletnie dzieci. W takim wypadku sąd musi w wyroku obligatoryjnie orzec o władzy rodzicielskiej nad dzieckiem, kontaktach z dzieckiem, oraz ponoszeniu kosztów utrzymania i wychowania małoletniego. Poprzez ponoszenie kosztów utrzymania i wychowania małoletniego rozumieć należy właśnie żądanie alimentacyjne.
Prawidłowo sformułowane w pozwie żądanie alimentacyjne powinno wskazywać kwotę miesięczną żądaną na jedno dziecko (jeśli żądamy alimentów na kilka dzieci trzeba wskazać jaka kwota jest żądana na każde z dzieci oddzielnie). Trzeba również wskazać, do kiedy alimenty mają być płatne i w jakiej formie np. do 10 dnia każdego miesiąca płatne do rąk matki dziecka. Nie można również zapomnieć o żądaniu odsetek za opóźnienie w płatności którejkolwiek z rat. Co istotne, można również żądać zabezpieczenia alimentów już na etapie procesu. W przeciwieństwie do ogólnych zasad zabezpieczenia nie trzeba jednak uprawdopodabniać, że brak zabezpieczenia uniemożliwi lub utrudni wykonanie przyszłego orzeczenia. Wystarczy uprawdopodobnić istnienie roszczenia, co wynika z samego faktu posiadania wspólnego dziecka, na które łożyć powinni oboje rodzice.
Jak dostać alimenty od małżonka?
Innym podstawę do żądania o charakterze alimentacyjnym w sporach ze stosunków rodzinnych stanowi art. 27 KRO który wskazuje, że oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Żądanie oparte na tym artykule ma tę zaletę, że przy ustalaniu wysokości świadczenia Sąd musi wziąć pod uwagę nie tylko usprawiedliwione potrzeby małżonka lub dzieci, lecz całej rodziny. Należy jednak pamiętać, że obowiązek z art. 27 KRO obowiązuje jedynie tak długo, jak długo istnieje małżeństwo.
W jaki sposób dostać alimenty od byłego małżonka?
Po rozwodzie były małżonek nie może żądać świadczenia alimentacyjnego na swoją rzecz na podstawie art. 27 KRO. Były małżonek może jednak żądać alimentów na podstawie art. 60 KRO, który przewiduje dwa warianty świadczenia alimentacyjnego na rzecz byłego małżonka. W pierwszym z nich małżonek rozwiedziony, który nie uznano za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania. Środki w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego. W drugim wariancie jeżeli jednego z małżonków uznano za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociągnął za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.
Należy więc zauważyć jak istotna jest kwestia winy w rozkładzie pożycia ustalonej w wyroku rozwodowym. Jeśli bowiem małżonek niewinny rozkładu pożycia żąda alimentów od małżonka wyłącznie winnego, to nie musi wykazywać pozostawania w niedostatku, a wyłącznie pogorszenie swojej sytuacji materialnej, co jest zdecydowanie łatwiejszą do udowodnienia przesłanką niż niedostatek.
W każdym wypadku obowiązek alimentacyjny orzeczony na rzecz byłego małżonka wygasa w przypadku zawarcia przez małżonka uprawnionego do alimentów nowego małżeństwa. Natomiast gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu. Zróżnicowanie obu sytuacji i fakt, że obowiązek alimentacyjny małżonka uznanego wyłącznie winnym rozkładowi pożycia nie wygasa po upływie pięciu lat od orzeczenia rozwodu wywołuje uzasadnione kontrowersje. Kwestia ta trafiła na wokandę Trybunału Konstytucyjnego, który orzekł jednak o zgodności cytowanych artykułów z Konstytucją. Zdaniem TK wystarczającą ochronę małżonkowi winnemu rozkładowi pożycia daje powództwo o uchylenie obowiązku alimentacyjnego na podstawie art. 5 KC. Uzasadnieniem takiego żądania może być w szczególności zawarcie przez małżonka zobowiązanego do alimentów nowego małżeństwa i tym samym zmiana jego sytuacji materialnej.
Jak wyegzekwować wyrok alimentacyjny?
Prawomocny wyrok zasądzający alimenty powinien posiadać klauzulę wykonalności. Sąd zasądzając alimenty nadaje takiemu wyrokowi klauzulę wykonalności z urzędu. Z takim tytułem wykonawczym można udać się do komornika, którzy dokona wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Potrącenia świadczeń alimentacyjnych z wynagrodzenia za pracę mają pierwszeństwo i dokonuje się ich do wysokości trzech piątych wynagrodzenia (art. 87 Kodeksu pracy). Należy pamiętać, że za nieuiszczanie alimentów grozi odpowiedzialność karna. Natomiast w przypadku całkowitej niewypłacalności dłużnika alimentacyjnego można starać się o alimenty z funduszu alimentacyjnego.